Συμμετοχή, ο μόνος δρόμος!

            Εθνική ασφαλιστική. Στις πορείες, στις μαζικές διαδηλώσεις μαζεύονται δέκα άτομα. Ο κόσμος δε συμμετέχει. Γιατί; Οι απαντήσεις που λαμβάνει κανείς ποικίλουν. Γιατί είναι πουλημένοι. Γιατί δε βγαίνει τίποτα, γιατί η δουλειά προέχει. Γιατί οι απεργίες είναι για τους αργόσχολους. Γιατί δε θα κάνω εγώ απεργίες για τους τεμπέληδες δημόσιους υπαλλήλους. Μας εκπλήσσει που ακούμε τέτοια λόγια από ανθρώπους που είναι σοβαροί, που συναντάμε κάθε μέρα και που αγανακτούν με την κατάντια της χώρας, η οποία έχει μετατραπεί σε αποικία μίας κλίκας συμφερόντων με εκπροσώπους δωσίλογες κυβερνήσεις. Τα βλέπουν, τα διαβάζουν. Δε συμμετέχουν όμως. “Μόλις κάποιος πει για τις δημόσιες υποθέσεις: Τι με ενδιαφέρει; πρέπει αμέσως να σκεφτούμε ότι το κράτος έχει χαθεί.” λέει ο Rousseau το 1762 στο έργο του “Το κοινωνικό συμβόλαιο”. Ερωτώ, αν δεν κατέβαινε κανείς στις πορείες, τι θα συνέβαινε; Μου έρχεται στο νου η δυστοπία του Fritz Lang, metropolis. Στο επιχείρημα αυτό κουνούν το κεφάλι συγκαταβατικά. Όμως δεν είναι ισχυρό επιχείρημα, ή μάλλον δεν είναι ισχυρό αρκετά για να κινητοποιήσει κάποιον. Δε συμμετέχουν ούτε καν στις συνελεύσεις που αφορά το κοινό τους συμφέρον. Δεν χρειάζεται να αναλύσουμε τη σπουδαιότητα του δημόσιου συμφέροντος έναντι του ιδιωτικού. Σε μια κουβέντα, δεν νομίζω να ήταν πολλοί εκείνοι που θα ισχυρίζονταν το αντίθετο. Κι όμως, πράττουμε διαφορετικά. Όλοι ιδιωτεύουμε, είμαστε ιδιώτες, (από εκεί άλλωστε προέρχεται και η λέξη idiot).

            Η κοινωνία μας είναι εμποτισμένη με αρχές που προάγουν το ιδιωτικό συμφέρον και με θεσμούς που το προστατεύουν. Η δημοκρατία έγκειται στη συμμετοχή. Στην άμεση συμμετοχή. Σε επίπεδο κράτους, αυτό είναι ανέφικτο λόγω ποσοτικών μεγεθών. Γι'αυτό και εκλέγουμε αντιπροσώπους. Τις κυβερνήσεις οι οποίες εκλέγονται και πείθουν το λαό με οποιονδήποτε θεμιτό ή αθέμιτο τρόπο, γιατί τελικά αυτοσκοπός δεν είναι το δημόσιο συμφέρον αλλά η εκλογή και κατά συνέπεια η παραμονή στην εξουσία. Μα αυτό δεν είναι δημοκρατία, είναι μίας μορφής ολιγαρχία. Εκλέγονται οι καλύτεροι, οι πιο ικανοί, οι άριστοι, οι ολίγοι οι οποίοι δεν κινδυνεύουν να εξοστρακιστούν αφού καταλαμβάνουν τις θέσεις τους για μία τετραετία. Τροποποιούν τους νόμους με γνώμονα το ιδιωτικό τους συμφέρον. Αυτό είναι γενικότερο πρόβλημα των σύγχρονων κρατών. Η Ελλάδα ωστόσο βρίσκεται αντιμέτωπη και με μία άλλη παθογένεια που καθιστά ακόμη πιο δεινή τη θέση της σε σχέση με άλλα ευρωπαϊκά κράτη. Το σύγχρονο ελληνικό κράτος έχει θεμελιωθεί στη βάση της συντεχνίας, των σχέσεων συναλλαγής. Θεμέλια που έχουν τεθεί στην περίοδο της Οθωμανικής κατοχής. Οικογένειες συμφερόντων που λυμαίνονται ακόμη και σήμερα την χώρα έχουν τις ρίζες τους πολύ βαθιά. Αλλά και η υποτέλεια που αρέσκεται να δείχνει ο Έλληνας σε σωτήρες, η υπακοή σε κέντρα εξουσίας είναι εν μέρει απόρροια του ραγιαδισμού της εποχής εκείνης. Ποτέ να μην ξεχνάμε ότι είμαστε τέκνα της ιστορίας μας κι εδώ τίθεται άλλο ένα τεράστιο ζήτημα, αυτό του τρόπου που αντιλαμβανόμαστε την ιστορία. Μεγαλώνουμε με την ψευδαίσθηση ότι ιστορία είναι κάτι το οποίο συνέβη παλιά και δε μας αφορά. Ότι η ιστορία έχει τελειώσει. Λάθος μεγάλο αν αναλογιστεί κανείς το πόσο μετέωρα είναι όλα, πως η ιστορία συνεχίζει να γράφεται και η πορεία της δεν είναι προδιαγεγραμμένη. Τραγική αντίληψη αυτή για την πρόοδο και τη βελτίωση μίας κοινωνίας, να παραιτείται ο πολίτης διότι νομίζει ότι τίποτα δεν αλλάζει, ότι όλα παραμένουν ίδια, ότι όλα ήταν ίδια, ότι η ιστορία δεν τον αφορά γιατί είναι κάτι αραχνιασμένο και ξεχασμένο που αφορά μόνο τους ακαδημαϊκούς. Η ιστορία θα συνεχίσει να γράφεται με εμάς ή χωρίς εμάς και η άποψη που υποστηρίζει την προδιαγεγραμμένη πορεία της ιστορίας σαν μία ευθεία γραμμή είναι η άποψη ενός ανιστόρητου ανθρώπου.

            Βρεθήκαμε σε αυτόν τον κόσμο. Αυτός είναι. Και είμαστε συνάδελφοι. Καλώς ή κακώς βρεθήκαμε εδώ. Στον κόσμο της μη συμμετοχής. Στον κόσμο που περιμένει τα πράγματα να φτιάξουν χωρίς εκείνον. Που θα συνεχίζει να σκύβει το κεφάλι και να γονατίζει ακόμη περισσότερο γιατί τουλάχιστον ακόμη έχει να φάει, έχει να πληρώσει για θέρμανση και ίσως μέσα από όλη αυτή την κακή συγκυρία να ευεργετηθεί με μία καλή προαγωγή. Θα αντιδράει βέβαια δε θα χαρίζεται σε κανέναν. Ανάμεσα στις γκρίζες κολώνες μέσα στις χαμηλοτάβανες αίθουσες θα τα λέει έξω από τα δόντια, θα κριτικάρει, θα αγανακτεί με τα νέα μέτρα, με τις περικοπές με την αδικία. Ως εκεί. Κάθε μέρα, κάθε βδομάδα, κάθε μήνα. Θα περάσουν χρόνια με τον ίδιο τρόπο. Θα πηγαίνει τις διακοπές του το καλοκαίρι. Θα κάνει τα μπάνια του, θα επιστρέφει μαυρισμένος, δείγμα επιτυχημένων διακοπών. Ίσως έτσι καταφέρει να τα βγάλει πέρα μέχρι τη σύνταξη και να τελειώσει αυτή την κούρσα “επιτυχημένα”. Αλήθεια, πόσο λυπηρή είναι αυτή η θέαση του κόσμου. Κι όμως είναι ο κυρίαρχος τρόπος που λειτουργεί ο Έλληνας εργαζόμενος, και σίγουρα τον βλέπουμε δίπλα μας κάθε μέρα στην εταιρεία μας. “Αργοπεθαίνει όποιος γίνεται σκλάβος της συνήθειας, επαναλαμβάνοντας κάθε μέρα τις ίδιες διαδρομές, όποιος δεν αλλάζει περπατησιά, όποιος δεν διακινδυνεύει και δεν αλλάζει χρώμα στα ρούχα του, όποιος δεν μιλεί σε όποιον δεν γνωρίζει.” μας λέει ο Πάμπλο Νερούδα. Αλλά τι να μας πει και η τέχνη; Η τέχνη είναι για αυτούς που έχουν χρόνο για χάσιμο. Σωστά; Έτσι δε λένε; Αυτό κι άλλα χειρότερα. Κι όμως, κι εδώ, αν βρίσκαμε έναν τρόπο να διεισδύσει λίγο, λιγάκι η τέχνη μέσα στον κόσμο, να φωτιστεί λίγο το πνεύμα του, θα είχε  εκπληκτικές συνέπειες. Θα έδινε ζωή στο μουδιασμένο πολίτη και θα τον παρέσυρε να δράσει, να συμμετέχει. Ποιος όμως το θέλει στ'αλήθεια αυτό; Ποιος θέλει φως; “Ίσως το φως θα είναι μία νέα τυραννία” λέει ο μεγάλος μας Καβάφης. Τώρα γνωρίζει τον τύραννο του, ξέρει ποιος είναι ακόμη και πίσω από το απροσδιόριστο όνομα των αγορών. Ακόμη κι αν μπει στον πειρασμό να κινητοποιηθεί δε μπορεί να απαλλαγεί από τα μουδιασμένα αντανακλαστικά του. Κι εδώ το σύστημα έχει προνοήσει. Έχει ένα τρομακτικό εργαλείο αποχαύνωσης που λέγεται τηλεόραση και διαθέτει εντυπωσιακές ικανότητες αδρανοποίησης των υποκειμένων του.

            Είναι χαμένο το παιχνίδι λοιπόν; Υπάρχει ελπίδα; Πως μπορεί ο κόσμος να κινητοποιηθεί; Πώς θα πείσουμε τελικά τον συνάδελφο να απαγκιστρωθεί από ετούτες τις αντιλήψεις και να συμμετέχει; Ο οποιοσδήποτε τρόπος δράσης πρέπει να κινείται στον εξής άξονα: Ότι η περίοδος που ζούμε δεν είναι παρά μία κουκκίδα σε αυτή την ατελεύτητη επιφάνεια πάνω στην οποία κινείται η ιστορία. Ό,τι πράττει κανείς, πρέπει να το κάνει με πλήρη συνείδηση αυτού του γεγονότος. Είναι απαραίτητη προϋπόθεση για να απομακρυνθεί από μοιρολατρικές λογικές και εξ'αποκαλύψεως πεποιθήσεις.  Και αυτό το πετυχαίνει κανείς με την προσωπική του συμμετοχή και την επιμονή του σε αυτήν ανεξάρτητα από τη γενικότερη, κυρίαρχη τάση. Είναι εξαιρετικά σημαντικό να ενσταλαχθεί στη συνείδηση του κάθε συναδέλφου ότι η εταιρεία δεν είναι ούτε κτίρια, ούτε οι διοικήσεις, ούτε ο κάθε εργαζόμενος ξεχωριστά. Οι διοικήσεις έρχονται και παρέρχονται, το προσωπικό ανανεώνεται με τα χρόνια, κτίρια αλλάζουν. Η εταιρεία, η Εθνική ασφαλιστική είναι οι άνθρωποι της ως συνασπισμένη έκφραση μίας συλλογικότητας. Αν σβήσει αυτό από την ψυχή του καθενός, η εταιρεία αυτή θα πάψει να υπάρχει. Σε επίπεδο έθνους, αν σβήσει αυτό από την ψυχή του κάθε Έλληνα, το κράτος αυτό θα πάψει να υπάρχει.

Γιώργος Γιαλούρης